Czym jest Toksoplazmoza?
Toksoplazmoza jest chorobą pasożytniczą. Jest też zoonozą czyli chorobą odzwierzęcą. Inwazje wywołane są przez Toxoplasma gondii. Pasożyt ten występuje w tkankach wielu gatunków zwierząt. Żywicielami pośrednimi dla Toxoplasma gondii mogą być zwierzęta
gospodarskie głównie świnie, owce, kozy, dzikie gryzonie oraz inne zwierzęta
domowe w tym pies a także człowiek. Zaś wszystkie kotowate są żywicielami ostatecznymi.
Jak zaraża się kot?
Źródłem inwazji dla kotów są cysty znajdujące się w tkankach żywiciela
pośredniego oraz oocysty zanieczyszczające środowisko zewnętrzne. W obu
przypadkach inwazja następuje per os- czyli po zjedzeniu. Koty zarażają
się najczęściej zjadając upolowane gryzonie, ptaki lub surowe mięso i
narządy zarażonych zwierząt gospodarskich.
O co chodzi z tym kotem?
Istotna rola kotów w rozprzestrzenianiu toksoplazmozy związana jest z tym, że tylko koty jako żywiciele ostateczni mogą wydalać z kałem oocysty. Okres wydalania oocyst przez kota jest krótki i trwa od 3 do 20 dni.
W efekcie rozwoju Toksoplasma gondii w jelicie kotów powstają oocysty, które
po wydaleniu z kałem do środowiska zewnętrznego (stadium niesporulowane)
po okresie 2-5 dni stają się inwazyjne (sporulacja) i zachowują zdolność do zarażenia przez wiele miesięcy. Takie oocysty są źródłem inwazji nie tylko dla kotów, ale dla innych zwierząt pełniących role żywicieli pośrednich w tym także człowieka.
Równocześnie z tym typowym dla żywiciela ostatecznego cyklem rozwojowym,
przebiegającym w jelicie, u kotów odbywa się także pozajelitowy rozwój-
typowy dla żywiciela pośredniego co powoduje powstawanie cyst w
narządach wewnętrznych.
Koty w warunkach naturalnych w bardzo dużym procencie reagują
dodatnio w odczynach serologicznych, co świadczy o istniejącej zwykle
utajonej inwazji. Nie wszystkie one jednak stanowią
źródło zakażenia.Obecność pasożyta w kale kotów stwierdzana jest rzadko, jedynie u około 1% populacji. Zagrożenie mogą stanowić młode koty.
U kotów po zarażeniu oocystami lub cystami toksoplazmoza może
występować w postaci jelitowej z powstawaniem oocyst i pozajelitowej-
narządowej z powstawaniem cyst.
Postać jelitowa u
dorosłych zwierząt przebiega zazwyczaj bez żadnych objawów klinicznych
rzadko może pojawić się biegunka, lekka i krótkotrwała, jedynie
wydalanie oocyst w kale świadczy o istniejącej inwazji.
Postać pozajelitowa
praktycznie nigdy nie obserwuje się objawów klinicznych.
Może mieć
przebieg ostry lub przewlekły- bezobjawowy, znaczenie ma tu wiek kota:
- przy
zarażeniu nowo narodzonych kociąt- przebieg ostry choroby z objawami
zapalenia jelit, wątroby, mięśni, mięśnia sercowego, płuc oraz mózgu i
najczęściej prowadzi do śmierci.
- u kociąt 2 tyg i starszych mimo podobnych objawów nie dochodzi do zejść śmiertelnych
- u kotów dorosłych inwazja przebiega zwykle bez objawowo.
Przy ostrym przebiegu choroby u młodych zwierząt może wystąpić brak apetytu, osowiałość, biegunka, wzrost ciepłoty ciała i wzmożone pragnienie. Dodatkowo może pojawić się duszność i duża wrażliwość na ból w okolicy wątroby i trzustki. W niektórych przypadkach może prowadzić do skrajnego wyczerpania i śmierci.
W przewlekłej toksoplazmozie obserwuje się zaburzenia ze strony układu pokarmowego (zmienny apetyt, brak łaknienia, biegunka), zaburzenia OUN (niezborność ruchów), niekiedy występuje gorączka i powiększenie żuchwowych węzłów chłonnych.
U wielu kotów po jednorazowym kontakcie z toksoplazmozą dochodzi do wytworzenia odporności immunologicznej.
Rozpoznanie- jest trudne, najczęściej stosuje się następujące metody:
- w fazie patentnej zarażenia oocysty toksoplazmy można znaleźć podczas badania kału metodą flotacji
- badania serologiczne
Zapobieganie:
Nie ma praktycznie możliwości zabezpieczenia przed zarażeniem
Toxoplasma gondii kotów wolno wychodzących, polujących na gryzonie i
ptaki.
Zapobieganie inwazji u kotów domowych jest dość trudne należy przestrzegać dwóch podstawowych zaleceń :
- wykluczenie z diety surowego mięsa-Koty
żyjące w domu można chronić przed zakażeniem, podając im do jedzenia
wyłącznie karmy komercyjne rybę lub mięso które uprzednio zostało
poddane działaniu wysokiej temperatury minimum 70 stopni wewnątrz
kawałka lub niskiej minus 20 stopni przez minimum 3 dni.
- wskazana jest szczególna troska o zachowanie należytych warunków higienicznych-Żeby
nie doszło do rozwinięcia się cyklu zarażenia typu żywiciel
ostateczny-żywiciel pośredni kał kota musi zostać natychmiast
uprzątnięty tak by znajdujące się w nim ewentualnie oocysty nie zdążyły
osiągnąć zdolności inwazyjnej( nie dochodzi do sporulacji oocyst).
Kuwety powinny być codziennie sprzątane i dezynfekowane.
Inne zwierzęta:
U wszystkich innych gatunków pełniących rolę żywicieli pośrednich po zarażeniu oocystami nie dochodzi do rozwoju jelitowego a w związku z tym do tworzenia się i wydalania oocyst. Wyłącznie występuje rozwój bezpłciowy w wyniku którego powstają w tkankach i narządach tylko cysty.
Zwierzęta- żywiciele pośredni i człowiek zarażają się przez :
- spożycie sporulowanych oocyst wraz z pokarmem lub wodą,
- zjedzenie surowych tkanek innych zwierząt zawierających cysty toksoplazmy (surowego mięsa)
- śródmacicznie przez łożysko przy tak zwanym zakażeniu pionowym
- przypadkowy kontakt z trofozoitami T. gondii przy transplantacji narządów i tkanek, transfuzji świeżej krwi
Warto podkreślić, że oocysty Toxoplasma gondii są bardzo odporne na działanie
niekorzystnych warunków środowiska, w tym także niskiej temperatury. W
wilgotnym podłożu mogą przeżyć nawet 18-24 miesiące zachowując zdolność
do inwazji. - ogródek, piaskownica, skrzynki balkonowe.
Ważną rolę w epizootiologii toksoplazmy odgrywa
surowe mięso, w przypadku kotów także samodzielnie upolowana zdobycz- np. dzikie gryzonie.
W mięsie w temperaturze jaka panuje w lodówce 4 stopni cysty mogą przeżyć i pozostać zdolne do zarażenia nawet przez 3 tygodnie. Niska temperatura -21 stopni a także wysoka np przy wędzeniu 50 stopni zabija cysty po około 20 minutach.
Czy psy też chorują na Toksoplazmozę?
Psy tak jak człowiek są żywicielami pośrednimi dla Toxoplasma gondii. Zarażenie psów następuje głównie per os przez zjedzenie oocyst toksoplazm wydalanych z kałem kota, a także przez zjedzenie cyst pasożyta znajdujących się w tkankach innych zwierząt pełniących rolę żywicieli pośrednich.
Same psy w odróżnieniu od kotów nie będąc żywicielami ostatecznymi tego pierwotniaka nie wydalają oocyst czyli form inwazyjnych. Nie stwierdzono również toksoplazm w wydzielinach i wydalinach psów nawet dodatnio reagujących w odczynach serologicznych, co stanowi dalsze potwierdzenie że psy nie stanowią niebezpieczeństwa jako źródło inwazji.
Kliniczna postać toksoplazmozy u psów ma rzadko miejsce, głównie przebiega bezobjawowo w postaci utajonej. Jeżeli są obecne jakieś objawy to ze strony układu nerwowego, rzadziej stwierdza się postać płucną a najrzadziej postać żołądkowo jelitową.
Zapobieganie toksoplazmozie psów polega głównie na wyeliminowaniu z diety surowego mięsa.
Toksoplazmoza u ludzi
Według danych WHO zarażenie dotyczy 1/3 ludności świata. W Polsce rozprzestrzenianie się inwazji T. gondii u ludzi obejmuje od 25% do 60% populacji.
Jak możemy zarazić się Toxoplasma?
Do zarażenia dochodzi najczęściej przez spożycie oocyst (zanieczyszczone warzywa, owoce, woda)
lub cyst znajdujących się w surowym lub niedogotowanym/niedopieczonym mięsie wieprzowym, baranim lub kozim.
Rodzaje toksoplazmozy u ludzi:
U zdrowych osób dorosłych zarażenie zwykle przebiega bezobjawowo lub skąpo objawowo. Objawy towarzyszące zarażeniu przypominają przebieg grypy- występują stany podgorączkowe, osłabienie, bóle głowy i mięśni, powiększenie węzłów chłonnych okolicy głowy. Ciężki przebieg toksoplazmozy obserwuje się u osób z niedoborami odporności.
Zarażenie Toxoplasma jest szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży. W jego wyniku może dojść do zarażenia płodu, co może skutkować poronieniem lub wadami płodu. U niektórych dzieci objawy pojawiają się 3-12 miesięcy po urodzeniu. Toksoplazmoza wrodzona może rozwinąć się tylko podczas jednej ciąży. Kolejne nie są zagrożone. Podstawowym kryterium rozpoznania pierwotnej toksoplazmozy u ciężarnej jest fakt pojawienia się u niej przeciwciał klasy IgM anty-Toxoplasma, a kilka tygodni później klasy IgG.
Toksoplazmoza a ciąża?
Oczekiwanie na dziecko to niezwykły czas w życiu kobiety, a także całej rodzinny. Pojawiają się wtedy różne wątpliwości czy tryb życia który prowadzimy jest właściwy, zdrowy, czy przestrzega się wszystkich zasad które zapewnią najlepszy rozwój i bezpieczeństwo dziecku. Zaczynamy szukać porad czy nasze postępowanie jest właściwe. Wśród masy przydatnych informacji jakie możemy znaleźć w internecie lub usłyszeć od znajomych lub rodzinny znajdą się i takie które swoje uzasadnienie wywodzą z przesądów przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Do tego rodzaju tradycji należy zaliczyć przestrzeganie przed złymi skutkami posiadania zwierzęcia w domu. Chodzi tu w szczególności o kota, który traktowany jest jako znaczące zagrożenie dla zdrowia ciężarnej kobiety. W związku z czym jedynym rozwiązaniem ma być pozbycie się zwierzęcia z domu. Przyczyną domowej paniki oraz tak radykalnych zachowań ma być właśnie toksoplazmoza i nieszczęsny kot przedstawiany jako główny jej roznosiciel i przyczynek. Oddanie ukochanego pupila w dzisiejszych czasach należy uznać za całkowicie nieuzasadnione. Przy zachowaniu podstawowych zasad higieny żaden kot nawet polujący nie stanowi zagrożenia. Nie jest też zagrożeniem dla kobiet w ciąży.
Należy nadmienić, że źródłem zakażenia toksoplazmozą dla ludzi jest przede wszystkim surowe
niemrożone lub niedogotowane mięso wieprzowe rzadziej baranie.
Groźne jest zarażenie się Toxoplasma gondii kobiet w ciąży. Pierwotniak ten jest w stanie przechodzić przez łożysko i wnikać do płodu. W zależności od momentu inwazji i liczby patogenów może spowodować poronienie-zakażenie w pierwszym trymestrze, przedwczesny poród, obumarcie płodu, zaburzenia rozwojowe płodu są to tak zwane formy wrodzone toksoplazmozy- zakażenie w drugim lub trzecim trymestrze ciąży.
Wytwarzanie przez toksoplazmę cyst w organizmie żywiciela pośredniego powoduje powstawanie u niego czynnej odporności immunologicznej, chroniącej przed powtórnymi zakażeniami. Kobieta która przed zajściem w ciążę ma odpowiedni poziom przeciwciał przeciw toksoplazmozie nie jest zagrożona ponowną inwazją a co za tym idzie niebezpieczeństwem uszkodzenia płodu.
W celu ochrony ludzi przed zakażeniem toksoplazmą szczególnie serologiczne ujemnych ciężarnych kobiet w ciąży, osób o obniżonej odporności i dzieci zaleca się:
- unikanie spożywania surowej, niemrożonej lub niedogotowanej wieprzowiny i baraniny- nie powinno się próbować nawet niewielkich ilości przy przygotowaniu posiłków
- dokładne mycie rąk po zabawie w piaskownicy, po pracy w ogrodzie (zaleca się używanie rękawic), przed przygotowaniem posiłku i przed jedzeniem, po czyszczeniu kociej kuwety
- dokładne mycie owoców i warzyw które spożywane są w stanie surowym
- dokładne mycie deski do krojenia, naczyń i rąk po kontakcie z surowym mięsem oraz brudnymi warzywami i owocami
- dokładne czyszczenie kocich kuwet
- leczenie farmakologiczne kotów które wydalają z kałem cysty toksoplazmy
O Toksoplazmozie u ludzi, szczególnie u kobiet w ciąży pisała
mamaginekolog w tym poście.
Serdecznie polecam.
A czy wy miałyście takie dylematy co zrobić ze swoim pupilem? Podzielcie się swoimi historiami.